OKUL DÖNEMİNDE SAĞLIKLI BESLENME Çocuklarımızın, doğdukları ilk günden itibaren sağlıklı beslenmelerine özen gösteriyoruz. Yiyip içtikleri her şeyin tazesini, sağlıklı pişirilmişini yemelerine dikkat ediyoruz. Ancak çocukların büyümesi ile birlikte, gösterdiğimiz bu özen de gittikçe azalıyor.Çocuklarımızın okula gittikleri dönem beslenmeleri açısından çok önemli. Okula gitmeye başlayan çocuğun sosyal çevresi genişliyor, farklı etkenlerle karşılaşıyor ve okulda bazı kararlarını kendisi vermek zorunda kalıyor. Okul düzeninin başlamasıyla birlikte öğün düzeni de değişebiliyor. Gün içerisinde en az bir ana öğün, artık ev dışında tüketilmeye başlıyor. Çocuklar için abur cubur besinlere ulaşım kolaylaşıyor, sosyal çevre ve arkadaş etkisi artıyor, arkadaşların görüşleri ve fikirleri değer kazanıyor. Tüm bu etkiler çocukların hem okuldaki hem de evdeki besin tercihlerini etkiliyor ve ister istemez şekillendiriyor. Sağlıklı beslenmenin, çocuklarımızın zihinsel ve fizyolojik gelişimi üzerine etkileri çok büyüktür. Sağlıklı Beslenme Nedir? Sağlıklı beslenme, çocuklar için en çok sevilen besinlerin tüketilmesi, anneler için bol yemek, bizler için ise her besin grubunda ihtiyaç doğrultusunda tüketmektir. Başka bir deyişle sağlıklı beslenme, yeterli ve dengeli beslenmelidir. Dengeli bir beslenmeyi yaş, boy ve kilo gibi fiziksel özelliklerin haricinde, fiziksel aktivite düzeyi ve bazı hastalıkların olup olmaması gibi birden fazla unsur da etkiler. Sağlıklı beslenme için en çok üzerinde durulması gereken konulardan biri de çeşitlilik. Günlük beslenmede mümkün olduğunca besin gruplarının tümünden alıyor olmak çeşitliliği en rahat sağlayabileceğimiz formüldür. Süt ve süt ürünlerinin, et, yumurta ve peynir gibi protein içeriği yüksek olan besinlerin, tahılların, sebze ve meyvelerin günlük beslenmenin içerisinde olmaları, çocuklarımızın dengeli beslenebilmelerini olumlu yönde etkileyecektir. Çocukluk çağı ve okul dönemi, sağlıklı beslenmeyi öğrenmek için en uygun zamandır. Yine okul döneminde sağlıksız ve yetersiz beslenmeye bağlı olarak; - Zayıflık, büyüme geriliği - Kemik gelişiminde gerilik - Zihinsel gelişim geriliği - Kızlarda adet düzensizlikleri - Kansızlık - İyot yetersizliği görülebilmektedir. Kansızlık, ülkemizde her 5 çocuktan birini etkiler. Kansızlıkta dikkat ve algılama azalır, okul başarısı ve fiziksel aktivite kapasitesi azalır. Bağışıklık sistemi zayıflar ve büyüme olumsuz etkilenir. Demir kaynaklarından zengin beslenme, zeka puanını 6-9 puan etkiler. Kansızlığı önlemek için et, balık, yumurta, pekmez, kurubaklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler gibi demir yönünden zengin besinlerin düzenli olarak tüketilmesi gerekir. Çocukluk çağında sağlıksız ve fazla beslenmeye bağlı olarak; - Şişmanlık - Şeker hastalığı - Kalp hastalığı - Yüksek tansiyon - Psikolojik bozukluklar - Kanser riskleri görülebilir Şişmanlık, günümüzün en önemli sorunlarından biridir. Günümüzde çoçukluk çağı obezitesi ve buna bağlı hastalıkların görülme sıkığı gün geçtikçe artıyor. Çocukluk ve ergenlik döneminde obezite sorunu yaşayan çocukların yetişkinlikte de obez olma olasılığı %70’dir. Çocukluk dönemi obezitesi mutlaka önlem alınması gereken bir konudur. Bu dönemde vücut yeni hücre yapmaya programlanmıştır. Böylece büyüme gerçekleşir. Çocuğun gereğinden fazla kilo alması hiperplastik obezitenin oluşmasına sebep olur. Bu tür obezitede yağ hücreleri sayıca artar. Yağ hücrelerinin sayıca fazla olması ise yetişkinlikte daha kilolu olmaya zemin hazırlar ve kişi hayatı boyunca fazla yağ dokusu ile uğraşmak zorunda kalır. Günümüzde 5-17 yaş grubu 10 çocuktan biri kilolu bulunmuştur. Ülkemizde yapılan çalışmalar çocukların yaşam tarzında bir iyileştirme yapılmadığı taktirde obezitenin yakın gelecekte ülkenin en akut sağlık sorunu haline geleceğini ortaya koymaktadır. Yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarının değişebilmesi için ilk akla gelen ortamlardan biri okul kantinleridir. Çocuklar hayatlarının büyük bir bölümünü okulda geçirirler ve hemen her çocuk okul kantinini kullanır. Bu nedenle okul kantinlerinde sunulan yiyeceklerin sağlıklı olması son derece önemlidir. Son yıllarda obeziteyi önlemek ve çocukların sağlıklı beslenebilmeleri için okul kantinlerinde çeşitli düzenlemeler yapıldı. Ancak, son derece olumlu olan bu düzenlemenin her okulda uygulanamaması sebebiyle gerektiği kadar etkili olamıyor. Okul kantinlerinde daha sağlıklı besin seçeneklerinin sunulması, çocukların tercihlerini de mutlaka doğru yönde etkileyecektir. Çocuklarımızın okulda sağlıklı beslenmeleri için öğün düzenlerinin oluşturulması çok önemli. Günümüzün en önemli sorunlarından biri çocuklarımızın kahvaltı yapmadan okula gitmeleridir. Oysa kahvaltı öğünü ile okul başarısı arasında birebir bağlantı vardır. Kahvaltı yapılmadığında baş ağrısı, yorgunluk ve halsizlik ortaya çıkar, dikkat ve algılamada düşüş yaşanır. Okuldaki beslenme saati kesinlikle kahvaltı öğününün yerini tutabilecek bir öğün değildir. Bu nedenle çocukların aileleri tarafından mutlaka kahvaltı yaptırılıp okula gönderilmeleri gerekir. Çocuklarımızın gün içinde kahvaltı haricinde diğer ana öğünleri atlamamaları da çok önemlidir. Düzenli öğün tüketme alışkanlığı, sağlıklı olmayı da bereberinde getirir. Sağlıklı beslenme dendiğinde genelikle aileler tarafından içecekler göz ardı edilirler. Oysa içeceklerin beslenmemiz içerisinde önemli payları vardır. Çocuklar özellikle okullarda ve arkadaşları ile birlikteyken şekerli meşrubatları, soğuk çayları ve meyve sularını daha fazla tüketirler. Oysa su haricinde, şeker içeriği yüksek olan bu gibi içeceklerin besleyici özellikleri yoktur ve sadece şişmanlığa zemin hazırlarlar. Sağlıklı beslenme doğrultusunda çocuklara mutlaka yeterli su içme alışknalığı kazandırılmalıdır. Okulda Beslenme Bu sene yeni eğitim sistemi ile birlikte 66, hatta 60 aydan büyük çocuklar da okula başladılar. Bu yaş gubunun beslenme tarzı ve ihtiyaçları okuldaki abi ve ablalarınınkinden biraz daha farklıdır. Çocukların beslenme saatinde karınlarını yeterli oranda doyuracak şekilde hızlı beslenmeleri gerekiyor. Ancak bu yaş grubu çocukların geneli besinleri daha yavaş tükettiklerinden öngörülen beslenme saatinde yeterli besin miktarını tüketmekte güçlük çekebilirler. O nedenle, beslenmeye ayrılan süre dahilinde ve çocukların beslenmelerini kolaylaştıracak tarzda sevdikleri besinlerin hazırlanması da onların okulda kendi başlarına ve daha kolay beslenebilmelerini sağlayabilir. Eğitim öğretim hayatı boyunca çocukların sağlıklı beslenebilmeleri için özellikle ailenin çocuğa çok iyi örnek olması gerekir. Okul kantinlerinin ve okul çevrelerinde besin satışı yapan iş yerlerinin her zaman sağlıklı yiyecekler bulundurmaları veya sunmaları beklenmediği için çocuklarımıza doğruyu seçebilme bilincini iyi aşılamalıyız. Tüm bu çevresel faktörlerin haricinde çok önemli olan bir diğer konu ise özgüveni yüksek çocukların yetiştirilmesidir. Büyüme ve gelişme döneminde arkadaş çevresi, arkadaşların fikirleri ve eleştirileri onlar için çok önemlidir. Çocuğun sağlıklı beslenebilmesi ve yeri geldiğinde arkadaşlarından farklı tercihler yapabilmesi için özgüveninin gelişmiş olması çok önemlidir. Yarının sağlıklı yetişkinlerini yetiştirebilmek için bugünün çocuklarını sağlıklı beslemekten başka şansımız yoktur. Bu noktada ise hepimize sorumluluk düşmektedir. Başarılı ve sağlık dolu bir eğitim yılı olmasını dilerim. Uzman Diyetisyen İdil İmamoğlu - Ankara